Nguyễn Khuyến
Tam Nguyên Yên Đỗ Nguyễn Khuyến (1835 - 1909).
Năm 1864, Nguyễn Khuyến đỗ đầu cử nhân (tức Giải nguyên) trường Hà Nội.
Đến năm 1871, ông đỗ Hội Nguyên và Đình Nguyên (Hoàng giáp). Từ đó, thường được gọi là Tam Nguyên Yên Đổ.
Năm 1873, ông được bổ làm Đốc Học, rồi thăng Án Sát tại tỉnh Thanh Hóa. Năm 1877, ông thăng Bố Chính tỉnh Quảng Ngãi. Sang năm sau, ông bị giáng chức và điều về Huế, giữ một chức quan nhỏ với nhiệm vụ toản tu Quốc Sử Quán. Nguyễn Khuyến từ quan về Yên Đổ vào mùa thu năm 1884 và qua đời tại đây.
Thơ tiếng Hán
Bài muộn kỳ 1 排悶其一 • Giải buồn kỳ 1
Bài muộn kỳ 2 排悶其二 • Giải buồn kỳ 2
Bắc quy lưu giản tại kinh chư đồng chí kỳ 1 • Về bắc, gửi lại các bạn đồng tâm ở kinh kỳ 1
Bắc quy lưu giản tại kinh chư đồng chí kỳ 2 • Về bắc, gửi lại các bạn đồng tâm ở kinh kỳ 2
Bùi viên cựu trạch ca [Bùi viên ca]
Ca tịch 歌夕 • Nghe hát trung thu
Dạ sơn miếu 夜山廟 • Đền trên núi Dạ
Dữ tử Hoan lai kinh đình thí • Cùng con là Hoan về kinh thi đình
Đạo thất đạo 盜失盜 • Kẻ trộm mất trộm
Đề liệt phụ miếu 題烈婦廟 • Đề miếu thờ liệt phụ
Đề Lương trạng nguyên từ 題梁狀元祠 • Đề đền thờ trạng nguyên Lương Thế Vinh
Đề Vũ Thị từ 題武氏祠 • Đề đền thờ Vũ Thị
Điền gia tự thuật 田家自述 • Nhà nông tự thuật
31. Điệu quyên 吊鵑 • Khóc thương con cuốc
Đối trướng phát khách 對帳發客 • Bán hàng đối trướng
Giả sơn ngâm 假山吟 • Bài ngâm về hòn non bộ
Hạ nhật hàn vũ 夏日寒雨 • Mưa lạnh ngày hè
Hạ nhật vãn diểu 夏日晚眺 • Ngắm cảnh mùa hè
Hí thủy thanh đình 戲水蜻蜓 • Chuồn chuồn giỡn nước
Hoàn Kiếm hồ 還劍湖 • Hồ Hoàn Kiếm
Cử nhân họ Hoàng mang rượu thịt trâu tới thăm
Hồng cận hoa 紅槿花 • Hoa bông bụt đỏ
51. Hung niên kỳ 1 凶年其一 • Năm mất mùa kỳ 1
Hung niên kỳ 2 凶年其二 • Năm mất mùa kỳ 2
Kiến lại 見吏 • Thấy nha lại tới
Kinh để sơ phát 京底初發 • Vừa ra khỏi kinh thành
Gửi ông bạn đồng niên họ Vũ ở Bài Nhiễm
Gửi bạn đồng khoa họ Dương ở xã Khắc Niệm
Ký môn đệ Mai Khê tú tài Hoàng Mạnh Trí
Ký phỏng Dương thượng thư • Gửi thăm quan thượng thư Dương Khuê
Lưu giản thị môn đệ 留柬是門弟 • Viết để lại cho các trò
Lý Bạch điếu ngao 李白釣鰲 • Lý Bạch câu rùa biển
Mai vũ kỳ 1 梅雨其一 • Mưa mai kỳ 1
71. Mai vũ kỳ 2 梅雨其二 • Mưa mai kỳ 2
Mạn hứng 漫興 • Cảm hứng lúc nhàn rỗi
Miễn nông phu 勉農夫 • Khuyên người làm ruộng
Mộ xuân cảm thán 暮春感嘆 • Lời than lúc cuối xuân
Ngô huyện Lão sơn 吾縣老山 • Núi An Lão ở huyện ta
Nhàn vịnh kỳ 05 間詠其五 • Vịnh nhàn kỳ 05
Nhàn vịnh kỳ 08 間詠其八 • Vịnh nhàn kỳ 08
Nhàn vịnh kỳ 09 間詠其九 • Vịnh nhàn kỳ 09
Nhâm Dần hạ nhật 壬寅夏日 • Mùa hè năm Nhâm Dần
Nhật mộ Thái giang hành chu 日暮泰江行舟 • Chiều tối đi thuyền trên sông Thái
Phạm Lãi du Ngũ Hồ 范蠡遊五湖 • Phạm Lãi chơi Ngũ Hồ
Phong Doanh lộ thượng ngộ vũ 豐瀛路上遇雨
91. An ủi chú Hoàng nguyên tri huyện Nam Xang
Quá Hoành Sơn 過橫山 • Qua Đèo Ngang
Quá Linh giang 過𤅷江 • Qua sông Gianh
Quá quán Giốc 過館角 • Qua quán Giốc
Quá Quảng Bình quan 過廣平關 • Qua ải Quảng Bình
Sẩn thuỷ tiên 哂水仙 • Cười nhạo thuỷ tiên
101. Mới tới cửa biển Đà Nẵng kính gửi các vị ở đó
Tam Điệp sơn 三疊山 • Núi Tam Điệp
Tặng thạch lão ông 贈石老翁 • Tặng ông lão đá
Thạch Hãn giang 石捍江 • Sông Thạch Hãn
Ngày 19 tháng 10 đến lễ giỗ Trần tiên sinh ở làng Vụ Bản
Thất tịch ô 七夕烏 • Con quạ đêm thất tịch
111. Thị tử Hoan 示子懽 • Dặn con là Hoan
Thiền sư 蟬師 • Thầy đồ ve gái góa
Thoại cựu 話舊 • Nói chuyện với bạn cũ
Thoại tăng 話僧 • Nói chuyện với sư
Thu dạ châm thanh 秋夜砧聲 • Tiếng chày đập vải đêm thu
Thu dạ cùng thanh 秋夜蛩聲 • Tiếng dế đêm thu
Thu dạ hữu cảm 秋夜有感 • Mối cảm đêm thu
Thu nhiệt 秋熱 • Mùa thu trời nóng
Thu sơn tiêu vọng 秋山霄望 • Đêm thu đứng trên núi trông
121. Thu tứ kỳ 2 秋思其二
Thứ Dương Khuê tiễn tặng nguyên vận • Hoạ nguyên vận thơ tiễn của Dương Khuê
Tiễn môn đệ Nghĩa Định sứ quân Lê Như Bạch
Tiên phát thảo 仙髮草 • Cỏ tóc tiên
Tiểu viên kỳ 1 小園其一 • Vườn nhỏ kỳ 1
131. Trung thu tiền nhất nhật dữ huyện doãn Dương dân Nam bang vũ quân chu trung xướng ca
Trung thu không có trăng, ba ngày sau bỗng nhiên trời tạnh, cảm tác
Trừ tịch kỳ 1 除夕其一 • Đêm trừ tịch kỳ 1
Trừ tịch kỳ 2 除夕其二 • Đêm trừ tịch kỳ 2
Trừ tịch kỳ 3 除夕其三 • Đêm trừ tịch kỳ 3
Trừ tịch kỳ 4 除夕其四 • Đêm trừ tịch kỳ 4
141. Tự thuật kỳ 2 自述其二
Tứ tử Hoan hội thí trúng phó bảng
Uý thạch lão ông 慰石老翁 • An ủi ông lão đá
Ưu phụ từ 優婦詞 • Lời vợ anh phường chèo
Khóc Dương Khuê tiến sĩ làng Vân Đình làm thượng thư là bạn đồng khoa
Vãn phố quy phàm 晚浦歸帆 • Thuyền về bến chiều
151. Vãn thiếp Phạm thị 輓妾范氏 • Khóc thiếp họ Phạm
Vân ngoại bằng đoàn 雲外鵬摶 • Chim bằng vượt ngoài mây
Vịnh An Lão sơn 詠安老山 • Vịnh núi An Lão
Vịnh cúc kỳ 1 詠菊其一 • Vịnh hoa cúc kỳ 1
Vịnh cúc kỳ 2 詠菊其二 • Vịnh hoa cúc kỳ 2
161. Vịnh mai 詠梅 • Vịnh cây mai
Vịnh Nguyễn hành khiển 詠阮行遣 (Nguyễn Trãi)
Vịnh Trần Hưng Đạo vương 詠陳興道王
Vọng Đội sơn 望隊山 • Trông núi Đọi
Vũ hậu xuân tuý cảm thành 雨後春醉感成
171. Xuân bệnh kỳ 2 春病其二 • Mùa xuân bị ốm kỳ 2
Xuân dạ liên nga 春夜憐蛾 • Đêm xuân thương con thiêu thân
Xuân khê hoa ảnh 春溪花影 • Bóng hoa trên suối xuân
Xuân nguyên hữu cảm kỳ 1 春元有感其一 • Cảm nghĩ buổi đầu xuân kỳ 1
Xuân nguyên hữu cảm kỳ 2 春元有感其二 • Cảm nghĩ buổi đầu xuân kỳ 2
Xuân nhật kỳ 3 春日其三 • Ngày xuân kỳ 3
Xuân nhật thị gia nhi 春日示家兒 • Ngày xuân răn con cháu
Xuân nhật thị tử Hoan 春日示子懽 • Ngày xuân khuyên con là Hoan