Điền gia tự thuật 田家自述 • Nhà nông tự thuật
Nguyễn Khuyến
Thượng hoàng băng nãi lão,
Hất kim lịch ngũ khảo.
Nhàn cư sỉ tố xan,
Nhi thực diệc cầu bão.
Sở dĩ điền nhĩ điền,
Duy thị bảo ngô bảo.
Thâm canh dĩ khởi thổ,
Dị nậu dĩ trừ thảo.
Phấn chi trạch như cao,
Vân chi tịnh như tảo.
Trú dạ bất hoàng hưu,
Tâm lực vô di xảo.
Do lự thiên vũ lâm,
Do lự hà thuỷ tảo.
Phát bao uý phong nghịch,
Lập miêu khủng hạn cảo.
Hạnh nhi tứ thời điều,
Phương vọng tân cốc hảo.
An tri tân cốc hảo,
Hựu vị thạc thử giảo.
Miễn tai tận đương vi!
Cơ hàn bất khả bảo.
Vua cha băng hà thì ta cáo lão,
Tới nay đã trải năm lần xét công.
Ở rỗi thì xấu hổ về nỗi ngồi ăn không,
Mà ăn cũng cần được no bụng.
Cho nên ngươi cày ruộng của nhà,
Chỉ là báu cái báu vật của mình.
Cày sâu để xới đất,
Bừa nhẹ để trừ cỏ.
Bón phân cho đất phì nhiêu màu mỡ,
Làm cỏ cho đất sạch như quét.
Ngày đêm không kịp nghỉ ngơi,
Tâm lực khôn khéo bao nhiêu dốc ra hết.
Còn lo nỗi trời mưa dầm,
Còn lo nỗi nước sông lên sớm.
Lúa trổ đòng sợ gặp gió trái,
Khi đâm bông sợ bị nắng khô.
May mà được tiết trời điều hoà,
Mới mong lúa mới được tốt.
Nào hay lúa mới tốt,
Lại bị nạn chuột cắn.
Ôi, cố gắng làm hết phận sự mình,
Vẫn khó mà giữ được khỏi đói rét.