Long thành cầm giả ca 

Nguyễn Du

Long thành giai nhân

Bất ký danh tự.

Ðộc thiện huyền cầm

Cử thành chi nhân dĩ cầm danh.

Học đắc tiên triều cung trung “Cung phụng” khúc

Tự thị thiên thượng nhân gian đệ nhất thanh.

Dư tại thiếu niên tằng nhất kiến

Giám Hồ hồ biên dạ khai yến.

Thử thời tam thất chánh phương niên

Xuân phong yểm ánh đào hoa diện.

Ðà nhan hám thái tối nghi nhân

Lịch loạn ngũ thanh tuỳ thủ biến.

Hoãn như luơng phong độ tùng lâm

Thanh như chích hạc minh tại âm.

Liệt như Tiến Phúc bi đầu toái phích lịch

Ai như Trang Tích bịnh trung vi Việt ngâm.

Thính giả mỹ mỹ bất tri quyện

Tận thị Trung Hoà Ðại Nội âm.

Tây Sơn chư thần mãn toạ tận khuynh đảo

Triệt dạ truy hoan bất tri hiểu.

Tả phao hữu trịch tranh triền đầu

Nê thổ kim tiền thù thảo thảo.

Hào hoa ý khí lăng công hầu

Ngũ Lăng niên thiếu bất túc đạo.

Tính tương tam thập lục cung xuân

Hoán thủ Trường An vô giá bảo.

Thử tịch hồi đầu nhị thập niên

Tây Sơn bại hậu dư Nam thiên.

Chỉ xích Long Thành bất phục kiến

Hà huống thành trung ca vũ diên.

Tuyên phủ sứ quân vị dư trùng mãi tiếu

Tịch trung ca kỹ giai niên thiếu.

Tịch mạt nhất nhân phát bán hoa

Nhan xú thần khô hình lược tiểu.

Lang tạ tàn my bất sức trang

Thuỳ tri tiện thị đương niên thành trung đệ nhất điệu.

Cựu khúc tân thanh ám lệ thuỳ

Nhĩ trung tĩnh thính tâm trung bi.

Mãnh nhiên ức khởi nhị thập niên tiền sự

Giám Hồ hồ biên tằng kiến chi.

Thành quách suy di nhân sự cải

Kỷ độ tang điền biến thương hải.

Tây Sơn cơ nghiệp nhất đán tận tiêu vong

Ca vũ không lưu nhất nhân tại.

Thuấn tức bách niên tằng kỷ thì,

Thương tâm vãng sự lệ triêm y.

Nam Hà quy lai đầu tận bạch

Quái để giai nhân nhan sắc suy.

Song nhãn trừng trừng không tưởng tượng

Khả liên đối diện bất tương tri.


Bắc Hành Tạp Lục (1813-1814, đi sứ Trung Hoa)

Người đẹp Long Thành

Họ tên không được biết

Riêng thạo đàn huyền cầm

Dân trong thành gọi nàng là cô Cầm

Gảy khúc “Cung phụng” từ triều vua xưa

Một khúc đàn hay tuyệt từ trời đưa xuống thế gian.

Nhớ hồi trẻ tôi đã gặp nàng một lần

Bên hồ Giám trong một đêm yến tiệc

Tuổi cô cỡ hai mươi mốt

Áo hồng ánh lên khuôn mặt đẹp như hoa

Rượu đậm thêm nét mặt ngây thơ khả ái

Ngón tay lướt năm cung réo rắt

Tiếng khoan như gió thổi qua rừng thông

Thanh trong như đôi hạc kêu nơi xa xôi

Mạnh như sét đánh tan bia Tiến Phúc

Sầu bi như Trang Tích lúc đau ốm ngâm rên tiếng Việt

Người nghe nàng say sưa không biết mệt

Trong khúc nhạc đại nội Trung Hoà.

Quan tướng nhà Tây say rượu nghiêng ngả

Lo vui chơi suốt đêm không nghỉ

Bên phải bên trái tranh nhau cho thưởng

Tiền bạc coi thường có nghĩa chi.

Vẻ hào hoa hơn bậc vương hầu

Giới trẻ nơi Ngũ Lăng không đáng kể

Dường như ba mươi sáu cung xuân

Nay Tràng An đã hun đúc được một báu vật vô giá.

Trong đầu nhớ lại đã hai mươi năm

Tây sơn thua bại, tôi vào Nam

Long Thành gần mà cũng chẳng được thấy

Còn nói chi đến chuyện múa hát trong thành.

Nay Tuyên phủ sứ bày cuộc vui đãi tôi

Ca kỹ trẻ xinh cả một đám

Chỉ có một kẽ tóc hoa râm ngồi cuối phòng

Mặt xấu, sắc khô, người hơi nhỏ

Mày phờ phạc không điểm phấn tô son

Sao mà đoán được người này là đệ nhất danh ca một thời.

Điệu nhạc xưa làm ta thầm nhỏ lệ

Lắng tai nghe lòng càng đau xót

Tự nhiên nhớ lại hai mươi năm trước

Bên hồ Giám trong dạ tiệc ta đã thấy nàng

Thành quách đã chuyển, người cũng đổi thay

Nương dâu trở thành biển cả đã nhiều

Cơ nghiệp Tây sơn cũng đà tiêu tán

Sót lại đây còn người múa ca.

Thấm thoắt trăm năm có là bao

Cảm thương chuyện cũ dùng áo thấm nước mắt

Ta từ Nam trở lại, đầu bạc trắng

Trách làm sao được sắc đẹp cũng suy tàn.

Hai mắt trừng lên tưởng nhớ chuyện xưa

Thương cho đối mặt mà chẳng nhìn nhận ra nhau.


bản dịch nghĩa (chuyện người gảy đàn ở thăng long)