Hành Dương nhàn thuật 衡陽閒述 • Nhàn thuật cảnh Hành Dương
Ngô Thì Nhậm
Hành Dương tự cổ thuyết thu giai,
Ngã đáo lai thì xuân vũ lai.
Tuấn sảng đãn tu khan cảnh vật,
Phồn hoa bất tất luận lâu đài.
Tiêu Tương thuỷ hợp liên thanh chướng,
Sở Việt sơn hoàn chẩm bích ôi.
Tưởng đắc kim phong quy nhạn hậu,
Vị ưng tiên cảnh độc Bồng Lai.
衡陽閒述
衡陽自古說秋佳，
我到來時春雨來。
俊爽但須看景物，
繁華不必論樓臺。
蕭湘水合連青障，
楚粵山環枕碧隈。
想得金風歸雁後，
未應仙境獨蓬萊。
Nghe nói thu ở Hành Dương từ xưa đã đẹp,
Khi ta đến lại gặp buổi mưa xuân.
Chỉ những xem cảnh vật hùng vĩ,
Chẳng được bàn vẻ lâu đài phồn hoa.
Liền với bờ xanh, dòng Tiêu và Tương hợp lại,
Gối vào eo biếc, núi Sở và Việt vây quanh.
Nghĩ đến mùa thu, khi nhạn trở lại,
Chưa hẳn riêng Bồng Lai mới là cảnh tiên.
Bản dịch của Lâm Giang
Hành Dương tự cổ cảnh thu tươi,
Ta đến mưa xuân đương độ rơi.
Hùng vĩ hay nhìn trong cảnh vật,
Phồn hoa đâu chỉ chôn lâu đài?
Tiêu, Tương dòng hợp liên bờ biếc,
Sở, Việt non kề vịnh nước dài.
Tưởng tượng mùa thu chim nhạn đến,
Cảnh tiên chưa hắn chỉ Bông Lai.
Lời tự: Bài Đằng Vương các tự của Vương Bột có câu “Ngư chu xướng vãn, hưởng cùng Bành Lãi chi tân; Nhạn trận kinh hàn, thanh đoạn Hành Dương chi phố” 漁舟唱晚，響窮彭蠡之津；雁陣驚寒，聲斷衡陽之浦 (Thuyền câu hát dưới ánh tà dương, tiếng vọng khắp bờ Bành Lãi; Đàn nhạn sợ rét, tiếng thẳng thốt bến Hành Dương). Vương Khâm Nhược có câu thơ “Long đới vãn yên ly động phủ, Nhạn đà thu sắc nhập Hành Dương” 龍帶晚煙離洞府，雁拖秋色入衡陽 (Rồng đem mây chiều rời động phủ, Nhạn kéo sắc thu tới Hành Dương). Sông Tiêu, Tương hợp lại đổ về hồ [Động Đình]. Hành Dương ở phía nam hồ. Núi Sở, Việt vòng quanh; dòng Tiêu, Tương vây lấy. Đúng lúc ấy, ông chài hát dưới tà dương, tiếng véo von bến nước; rồng về hang thẳm, cảnh mây khói mịt mùng, sắc thu Động Đình, Tiêu Tương trong suốt, cùng đỉnh Hồi Nhạn ở Hành Dương, xa xa phản chiếu. Một bầu cảnh vật: cá, rồng, nhạn đều có thể xứng với ba cảnh tuyệt vời. Nhưng nay thuyền sứ đi đến, lại gặp buổi mưa rào cuối xuân, nước lũ tràn lan, nhạn sang phương bắc chưa về, rồng cũng lướt theo mây, thuyền câu ẩn lên đá, chẳng nghe tiếng sáo thuở nào, chỉ thấy lâu đài nơi bến xa, cái nọ cái kia xếp liền tựa cánh ve. Thưởng ngoạn cảnh phồn hoa, bỗng muốn ra khỏi cảnh ồn ào mà vào nơi thanh nhã. Chợt nghĩ đến cảnh lá ngô đồng lay động trước gió thu, “Lạc hà dữ cô vụ tề phi, thu thuỷ cộng trường thiên nhất sắc” (Ráng chiều cò trắng cùng bay, sông thu với trời xa một sắc). Bầy nhạn từ nam đến, đùa rỡn đầu mây. Đến lúc ấy, há không thoả lòng say ngắm! Giả sử được lên Bồng Lai tiên cảnh, ra khỏi cối trần mà tiêu dao và du ngoạn, cũng chẳng hơn được cảnh Hành Dương. Nhà thơ khởi hứng làm thơ mà về, lại thấy cảnh thu hiện ra. Đúng mùa thu là chủ nhân ở Hành Dương này vậy. Thực càng thấy rõ điều thú vị trong trước tác của người xưa.
Nguồn: Ngô Thì Nhậm toàn tập (tập III), NXB Khoa học xã hội, 2005