Trở binh hành 阻兵行 


Nguyễn Du

Kim tương tương, thiết tranh tranh,

Xa mã trì sâu, kê khuyển minh.

Tiểu hộ bất bế, đại hộ bế,

Phù lão huề ấu di nhập thành.

Bản địa lục nguyệt chí cửu nguyệt,

Hoạt, Tuấn nhị huyện tề xưng binh.

Tặc sát quan lại thập bát cửu,

Mãn thành tây phong xuy huyết tinh.

Cánh hữu Sơn Đông, Trực Lệ dao tương ứng,

Bạch Liên dị thuật đa thần linh.

Châu quan văn tặc chí,

Khiêu đăng chung dạ tịch dân đinh.

Châu biền văn tặc chí,

Ma lệ đao kiếm giát giát minh.

Châu nhân văn tặc chí,

Tam tam ngũ ngũ giao đầu tế ngữ thanh y anh.

Hành nhân viễn lai bất giải sự,

Đản văn thành ngoại tiến thoái giai pháo thanh.

Hà Nam nhất lộ giai chấn động,

Vũ hịch cấp phát như phi tinh.

Cổn cổn trần ai tế thiên nhật,

Bộ kỵ nhất tung phục nhất hoành.

Kỵ giả loan giác cung,

Trường tiễn mãn hồ bạch vũ linh.

Bộ giả kiên đoản sáo,

Tân ma thiết nhận huyền chu anh.

Hựu hữu tân điểm đinh tráng chi binh khí

Tước trúc vi thương bì thượng thanh.

Đại xa tải cung chước,

Tiểu xa trang tiêm đinh,

Chung nhật vãng lai vô tạm đình.

Sổ bách lý địa biến qua giáp,

Đạo lộ ủng tắc vô nhân hành.

Trường tống trường thán, đoản tống mặc,

Tiến thoái duy cốc nan vi tình.

Tạc nhật Hoàng Hà thuỷ đại chí,

Ngũ nhật vô thực thê sa đinh.

Kim nhật Vệ Châu trở đạo tặc,

Bất tri tiền lộ hà thời thanh.

An đắc phong xa nhật vạn lý,

Phi thân nhất tức lai thiên kinh.

Ngô văn nội cố tần niên khổ hoang hạn,

Chỉ hữu xuân tác vô thu thành.

Hồ Nam, Hà Nam cửu vô vũ,

Tự xuân tồ thu điền bất canh.

Đại nam tiểu nữ tần cơ sắc,

Khang tì vi thực lê vi canh.

Nhãn kiến cơ biểu tử đương đạo,

Hoài trung táo tử thân biên khuynh.

Không ốc bích thượng hữu “tra” tự,

Sổ bách dư hộ giai cơ linh.

Tiểu dân bất nhẫn hàn thả cơ,

Cầu đồ bão úc thân vi khinh.

Hoàng trì lộng giáp bất túc đạo

Sảo gia tồn tuất đương tự bình.

“Dân tử tại tuế bất tại ngã”,

Vật đắc khi tâm tế thánh minh.

Tạc kiến Tân Trịnh thành môn niêm bảng thị,

Án hộ cấp túc tô tàn manh.

Hoàng Hà dĩ bắc mạch hựu thục,

Bách nhật nhi bối thê tử giai đắc sinh.

Qui lai quy lai vật tác tử,

Phủ thần huệ bảo như phụ huynh.

Đồ đồng đồ sắt leng keng loảng xoảng

Xe ngựa chạy rầm rập, gà chó kêu

Nhà nghèo không đóng cửa, nhà giàu đóng cửa

Dìu già dắt trẻ dời vào trong thành

Đất này từ tháng sáu đến tháng chín

Hai huyện Hoạt, Tuấn cùng nổi binh

Quan lại mười người, giặc giết tám chín người

Đầy thành gió tây thổi mùi máu tanh

Lại thêm Sơn Đông, Trực Lệ từ xa hưởng ứng

Bạch Liên giáo có nhiều phép thuật thần linh

Quan châu nghe tin giặc đến

Khêu đèn suốt đêm lập sổ đinh

Quan võ nghe tin giặc đến

Mài dao liếc kiếm nghe chối tai

Dân trong châu nghe tin giặc đến

Túm ba, tụm năm châu đầu nói xì xào

Khách từ xa đến không hiểu chuyện gì

Chỉ nghe ngoài thành lui tới đều theo tiếng pháo lệnh

Cả miền Hà Nam đều chấn động

Hịch lệnh cấp tốc như sao bay

Bụi cuốn che lấp mặt trời

Bộ binh kị binh chạy dọc ngang

Kị binh giương cung sừng

Tên dài gắn lông chim trắng để đầy bầu

Bộ binh vác giáo ngắn

Mũi thép mới mài, tua đỏ treo lủng lẳng

Lại có binh khí của tráng binh mới gọi

Vót trúc làm giáo, vỏ còn xanh

Xe lớn chở cung dây

Xe nhỏ chở chông nhọn

Suốt ngày qua lại không ngừng

Mấy trăm dặm chỗ nào cũng có binh lính

Đường sá bế tắc, không người đi

Người đưa tiễn xa than dài, người đưa tiễn gần im lặng

Tới lui đều trong tình trạng khó khăn

Hôm qua nước Hoàng Hà dâng cao

Năm ngày không có ăn, đậu thuyền trên bãi sông

Hôm nay ở Vệ Châu giặc cướp chận đường

Không biết đường trước mặt bao giờ yên

Sao được xe gió một ngày đi vạn dặm

Bay vù một mạch đến thiên kinh

Ta nghe dân trong vùng nhiều năm khổ đại hạn

Chỉ có cầy cấy mà không có thu hoạch

Hồ Nam, Hà Nam đã lâu không mưa

Từ xuân tới thu ruộng bỏ không cày

Trai lớn gái nhỏ vẻ ốm đói

Tấm cám làm cơm, rau lê làm canh

Tận mắt thấy người đói chết trên đường

Hột táo trong bọc lăn bên mình

Nhà bỏ không, có chữ “tra” (xét) trên vách

Mấy trăm nhà đều trôi giạt vì đói

Dân mọn không kham nổi đã lạnh lại đói

Chỉ sao lo được no ấm mà coi nhẹ tấm thân

(Dân đói làm loạn chỉ như trẻ con) chơi đùa binh khí trong vũng ao, không đáng nói

Xét thương một chút là yên ngay

“Dân chết vì năm mất mùa, chẳng phải tại ta” (vua quan)

Đừng dối lòng che mắt thánh minh.

Hôm trước thấy cửa thành Tân Trịnh yết bảng cáo thị:

“Xét theo từng nhà mà cấp lúa cứu dân sống sót.

Phía bắc sông Hoàng Hà lúa mạch lại chín

Trăm ngày nữa vợ con các người đều được sống

Về đi về đi, chớ có liều chết

Quan phủ gìn giữ dân như cha anh