Tặng cô Thoại Ngữ, người bạn xa chưa quen biết. (Hội Khai trí Tiến Đức có mở cuộc thi văn chương, trong các môn thi có bài phú Hồ Gươm, hạn vần: ’’Hồ đó, gươm đâu?’’ Tú Mỡ thấy đầu đề hay, cũng hứng bút viết chơi. Viết chơi thôi, không dự thi, và cố nhiên không lấy thưởng...!)

Nghìn năm văn vật

Nhất chốn kinh đô.

Tuy nhiều thắng cảnh,

Đâu đẹp bằng hồ...

       *

Thợ Tạo đã tài xếp đặt,

Công người cũng khéo điểm tô.

Giữa trần tục xen nơi tiên cảnh,

Trong thị thành nổi đảo san hô.

Sỏng biếc lăn tăn, lấp lánh vàng gieo ngấn nước,

Cây xanh rườm rạp, lơ thơ liễu rủ quanh bờ.

Đền Ngọc Sơn tháp bút nguy nga, tôn cảnh non bồng tịch mịch.

Cầu Thê Húc màu son đỏ thắm, chắn làn nước cuốn lô xô.

Nào những khi gió nồm hây hẩy, nào những khi sương toả lở mờ,

Xuân, hạ, thu, đông, mỗi mùa một vẻ,

Nào những lúc nắng mới rung rinh, nào những lúc trăng soi vằng vặc,

Sáng, trưa, chiều, tối, bao cảnh nên thơ.

Qua tỉnh Hà đây,

Dạo hồ Kiếm đó,

Ngắm cảnh ngày nay,

Nhớ hồi sử cũ:

Diệt vua nguỵ Quý Ly,

Gớm tướng Minh Trương Phụ,

Giả danh nghĩa hiệp khôi phục Trần gia,

Giở ngón gian hùng đoạt thâu Việt thổ.

Dân lành hai nhăm triệu, rắp đem làm kẻ tì nô;

Nước cũ bốn nghìn năm, dìm đặt dưới quyền đô hộ.

Trên, bọn quan quân tàn bạo, chỉ lo vơ vét, thoả dạ tham ô;

Dưới, dân sưu dịch nặng nề, cam chịu lầm than, nhiều bề cực khổ.

Nào xuống bể mò trai, lấy ngọc, ai oán vô cùng.

Nào lên rừng tróc tượng, săn tê, căm hờn quá độ.

May sao:

Nhà nông Lê Lợi,

Kẻ sĩ Lam Sơn,

Thấy dân khốn đốn,

Động lòng xót thương

Quyết chí lớn tảo trừ giặc nước

Dựa thần thiêng trao tặng lưỡi gươm.

Hào kiệt ra tay phất cờ cứu quốc,

Anh hùng lập nghiệp, khởi nghĩa xưng vương.

Trận Tuy Động, Vương Thông kinh hồn, mảnh giáp chẳng còn, bon về cố quốc.

Ải Chi Lăng, Liễu Thăng bỏ xác, đầu lâu lăn lóc tại chốn sa trường.

Vùng vẫy ngoại mười năm, quét sạch non sông quân Bắc tặc;

Lẫy lửng trong vạn thuở, mở mang bờ cõi đất Nam. Phương.

Ôi!

Nghìn thu đất nước

Một cuộc bể dâu

Hồ Gươm vẫn đó.,

Thần kiếm chìm đâu?

Chỉ thấy tượng đồng cao chót vót,

Đứng trông làn nước vẩn xanh ngầu!

Toà nhà Khai trí ben đền, trống bài điếm chát tom, thái bưởng quá nhỉ!

Vườn cảnh Bônbe trước mặt, khách phồn hoa nhộn nhịp, vui vẻ xiết bao!

Tú Mỡ