Đêm trăng hỏi bóng

Đêm lơ lửng mình cùng trời đứng,

Mình hỏi trời, trời lửng làm thinh.

Trên trăng, dưới nước, giữa mình,

Thôi thời với bóng tự tình vân vi...

Khen cho bóng thực tay lanh đỡ,

Chưa dứt câu đã mở miệng rồi.

Rằng: "Ai như nghĩa ông tôi,

Khi đi, khi đứng, khi ngồi theo ông.

Sao ông vẫn hình dung buồn bã?

Khiến cho tôi rầu rã vì ông.

Điều gì uất kết ở trong,

Xin ông kể thực nỗi lòng tôi nghe!"

– "Ừ muốn nói, nhưng e đêm ngắn,

Lời quá dài thêm bận lòng ngươi;

Lạ lùng cho mụ bà trời

Thình lình đẻ rớt một người là ông.

Oa một tiếng non sông nứt nẻ,

Nối Rồng Tiên xin kể một người.

Sáng hai mắt, tỏ hai tai

Khuôn thân bảy thước khá dài, khá to.

Đầu óc vân tròn vo sâu hoáy

Râu mày xem dáng thảy nam nhi.

Mĩ Âu đất há chật gì?

Tình cờ sinh ở Trung Kỳ Việt Nam!

Sao chẳng điếc, chẳng câm cho rảnh?

Sao hay mang, hay gánh hoài hoài?

Chân không, sao muốn đá trời?

Tay không, sao muốn lấp trời dời non?

Lưỡi khua mõ chẳng mòn sao nhỉ?

Ruột quay tơ chẳng nghĩ gì sao?

Gân đồng xương sắt thế mà?

Đành cho muôn sặt (tên) bắn vào bia thân?

Sao mãi mãi phong trần không đã.

Mà gan vàng dạ đá trơ trơ?

Ích gì nghĩ vẩn nghĩ vơ

Nghĩ mình, mình luống ngẩn ngơ tháng ngày.

Chẳng ích gì sao hay làm mãi?

Làm mãi sao chẳng cái gì thành?

Tại ai? Hay tội tại mình?

Tại mình? Hay cũng sự tình tại ai?"

Bóng nghe hỏi, thở dài mà nói:

– "Kể đầu đuôi, thưa tội tại ông

Miệng đời độc ngọt gian nồng

Sao ai lừa gạt mà ông nghe liều?

Ông xem xét còn nhiều hờ hững

Việc trăm năm tưởng những rày mai,

Lòng ai, ông tưởng như ai

Biết đâu rắn rết hươu nai đầy đường!

Người khôn khéo ông càng thua vụng,

Trước bầy ma phun giọng phật linh.

Ngu sao chúng trọc mình thanh,

Cuồng sao chúng tuý mình tinh là gì?

Ông chẳng thấy thời này danh giá,

Chẳng gì hơn xe ngựa lâu đài?

No cơm, ấm áo là rồi,

Ai còn nghĩ đến việc ngoài thân gia?

Dù lịch sử ông cha, thây kệ,

Nhục hay vinh họ kể gì đâu?

Việc gì ông cứ bo bo,

Trong thiên hạ kể rất ngu ai bằng.

Ông thử dắt nường trăng xuống hỏi,

Xem như lời tôi nói phải không?"

Nghe lời lòng lại dặn lòng:

Đã xe trước đổ, còn hòng xe sau.

Bóng hỡi bóng, giùm nhau tính rốn,

Còn sau này với bạn tâm tri!

Vừng trăng vừa ẩn non Tây,

Trần đông lừng lựng lại mày với ta.

(1933)

Phan Bội Châu