Thị lang:

Chắc tướng quân đang buồn phiền...

Vũ tướng quân:

Quả thật

Tôi đang buồn - Buồn cái cảnh triều đình

Thị lang (cười nụ):

Hay đang lo vì một mối ẩn tìnhĐáng lo thật! Vì... “chuyện quan Chưởng vệ”

“Vũ tướng quân, có một người vợ trẻ”

“Người vợ điên nổi loạn chống triều đình”

Đã thành chuyện dân gian huyên náo kinh thành

Người ta nói: Vũ tướng quân làm phản!

Người lại đồn: cô gái ấy hại chồng!

Có kẻ suy ra: kinh đô sắp loạn

Vội bế vợ bồng con đi lánh nạn

Chuyện đồn đi như bão nổi ngoài sông!

Vũ tướng quân:

Lạ gì dân gian có một đồn mười

Thật đáng khen ai khéo dệt nên lời

Chuyện tơ tóc thổi lên thành quả núi!

Thị lang:

Tôi đã vào cung, nghe lời xét tội

Của Chúa công! - thật phúc cho thần dân

Kẻ tầm thường như tôi, mắt bé nhìn gần

Đâu sánh được đức trông xa thấy rộng

Của nhà vua!

Vũ tướng quân:

Chúa thượng phán làm sao?

Thị lang:

Ngài ngự truyền: “Phải dẹp tắt chuyện rêu rao

Lời đồn đại! - Phải giữ gìn phẩm giá

Cho tướng quân!” Ngài ngự truyền... (Lạ quá!

Tôi theo hầu Chúa công từ lúc thiếu niên

Nay mới biết ngài là một bậc vua hiền

Một đấng chí nhân! Đại hiền! Đại đức!)

Ngài ngự truyền: Cụ già là thầy học

(Ai làm quan cũng phải trọng ông thầy)

Tội theo Tây Sơn đáng phải chém ngay

Nhưng đã có tài giảng về đạo lý

Đào tạo học trò trở nên dũng sĩ

Biết cách phò vua, nên được khoan dung

Vũ tướng quân:

Thế rồi sao? - Còn thiếu phụ điên cuồng?

Thị lang:

Ngài ngự truyền: đây gái đẹp Tây Sơn

về nhũng nhiễu kinh thành. Nhưng xét kỹ

Quan Chưởng vệ mười năm xa vợ quý

Biết gác tình riêng, thờ chúa, lập công to

Vợ trung thần, dù có tội, cũng tha cho!

Ngài ngự lại truyền: Thượng thư bộ Lễ

(ối chao ôi! Thật là ơn trời bể)

Sắc phong ngay bà Ngũ phẩm phu nhân!

Lại ban cho vàng mười nén, bạc trăm cân!

(Kém lời hứa của tôi có một trật)

Vũ tướng quân:

Còn án tử hình kia?

Thị lang:

Là chiểu theo hình luật

Chúa ngự phê cho phải phép triều đình

Rồi sẽ tha - Nhưng muốn được công minh

Cần phải có chữ tướng quân nhận thực

Vào bản hồ sơ

Vũ tướng quân:

Sao ông lừa lọc bắt tôi nhận liều?

Thị lang (đủng đỉnh):

Tuỳ ý tướng quân!

Vì Chúa công muốn tỏ rõ lòng nhân

Cho thiên hạ: đấy lão già ngạo mạn

Và thiếu phụ cầm đầu quân nổi loạn

Tội bằng trời, đáng lẽ phải trôi sông

Thiên tử không quên danh tướng lập nhiều công

Cần giả nghĩa thầy trò, trọn tình vợ cũ

Nên đã tha rồi! - Lời đồn đi khắp xứ

Đức độ Chúa công sẽ cảm hoá lòng người!

Vũ tướng quân:

Tôi không hiểu!

Thị lang (mở nắp hộp son, đã sẵn bút nghiên, nâng hai tay

Trước mặt Vũ tướng quân)

Giấy mực sẵn đây rồi!

Ngài chỉ ký tên vào là ổn chuyện

Cửa ngục mở: lão già, tuỳ sở nguyện

Muốn làm quan, chúa thượng sẽ bao dong

Muốn về quê, chúa thượng cũng vui lòng

cho ngựa cưỡi với lương ăn đầy đủ.

Vũ tướng quân (ngần ngừ):

Không có lẽ!...

Thị lang:

Còn toà lầu bến Ngự

Lầu Phượng hoa, chờ đón rước phu nhân

Vũ tướng quân (lo lắng):

Chúa phán gì về tôi không nhỉ?

Thị lang:

Tướng quân?

Đấng chí tôn không mảy may ngờ vực

Ai dám ngờ oan một người trung thực

Một tướng tài trăm trận thắng Tây Sơn!

Vũ tướng quân (băn khoăn):

Nhận vào đây? - Được oán hay được ơn?

Thầy? - Không phải! Vợ? - Không! - Đâu vợ cũ?

Thôi! Đại nhân đừng làm phiền tôi nữa!

Thị lang (càng ngọt ngào):

Chúa biết cả rồi! Biết tiếng thở dài

Biết nét mặt buồn, biết giọt lệ rơi

Trên ngực áo người tướng tài trẻ tuổi

Chúa biết hết! - Tướng quân đừng nói dối

Chúa rủ lòng thương, ngài nhận là xong!

Chén rượu lầu Hoa, tình nghĩa vợ chồng

Say ân ái, bõ mười năm cách biệt

Vũ tướng quân:

Chúa thượng ngờ oan. Tôi chỉ còn cái chết

Tỏ lòng trung -

Thị lang:

Tôi là chỗ tình thân

Nói điều hơn lẽ thiệt với tướng quân

Nội hôm nay, nếu ngài không chịu nhận

Thì sáng sớm mai... xin đừng ân hận

Người đẹp kia: bốn ngựa xé tan tành

Lão già kia: thủ cấp treo mặt thành

Còn tướng quân, chắc đâu toàn tính mệnh

Chúa thượng nhân từ, ngài còn khủng khỉnh

Lừa dối vua, man trá với triều đình

Không mất đầu, thì... hàng vạn tinh binh

Chức Chưởng vệ chắc chi còn giữ được!

Thì sao tỏ rõ tấm lòng vì nước

Lận đận thờ vua? - Ngài nghĩ lại xem

Tôi nói đã nhiều... chẳng ép nài thêm.

Vũ tướng quân (bối rối):

Vâng, đại nhân để hồ sơ lại đó

Tôi nghĩ chiều nay!... Ôi chao!... Ai rõ?

Ai chép hồ sơ?...

Thị lang:

Rất hợp ý tôi

Giờ Dậu chiều nay, ngài sẽ trả lời

Vì nửa đêm, ngài đã đi ra trận

(Đưa tập hồ sơ cho Vũ tướng quân)

Hồ sơ đây! chỉ một lời chứng nhận

Là xong xuôi! Xin tạm biệt tướng quân!

(Vào)

Kiều Loan Mục Lục