Đội trưởng dẫn Kiều Loan vào - Nàng đến giữa công đường, nhìn thấy Vũ tướng quân bỗng đau đớn, ứa nước mắt.

Vũ Tướng quân quay đi, cố giấu nét nét mặt quằn quại.

Một lát, Kiều Loan cười chua chát)

Kiều Loan:

Các quan đem tôi đi lăng trì tùng xẻo

Hơn bắt tôi nhìn sự thực hiển nhiên

Đến chỗ này mới thật là địa ngục

Lửa vạc dầu đây! Ma quỷ kề bên!

Tham tri:

Tôi cởi trói cho cô nương - thân phận yếu mềm

Đã quằn quại từ đêm kia trong ngục tối!

Thị lang:

Cô gái kia! Quỳ đây, nghe xử tội.

Kiều Loan (chợt mơ màng):

Tôi chỉ biết quỳ trước mặt chồng

Ngày xưa... khi nắng rạng thư phòng

Khuyên chàng cố học làm danh tướng

Cái nghĩa phu thế chớ bận lòng

Hôm nay, sắp sửa đầu rơi xuống

Tôi nhớ chồng tôi cách núi sông

Vậy cũng xin quỳ nghe vó ngựa

Chúc mừng danh tướng đã nên công.

Chàng ngồi chót vót trên đầu núi

Thiếp đứng chân trời mỏi mắt trông

Cũng muốn theo gương người hoá đá

Nhưng chồng tôi có cũng bằng không!

(Nàng quỳ ngay trước mặt Vũ tướng quân. Vũ cố quay đi nữa,

rắn mặt lại. Kiều Loan khóc nức nở)

Thị lang:

Khóc làm chi, loài nhi nữ yếu hèn

Sao cũng đi quấy rối cuộc bình yên

Làm nao núng lòng dân bằng tiếng hát?

Kiều Loan (quay phắt lại, giọng đanh thép):

Tôi hát chơi cái thế tình đen bạc

(Chỉ vào mặt Thị lang)

Chồng ngồi kia mà chẳng dám nhìn nhau!

Chàng nên khanh tướng công hầu

Vợ hiền yêu quý sắp mất đầu vì nỗi nhớ thương.

(Lê đến chân Hình Tham tri)

Có lẽ nào chàng mất hết tình thương

Hay núi lở đã lấp đầy bể ái?

Thị lang:

Cô ả này thật vô cùng rồ dại

Chết đến nơi còn rỡn cả công đường.

Kiều Loan:

Từ độ ấy khóm trúc vàng ngơ ngẩn

đuổi tôi đi cùng mấy lá tà dương

Qua kinh đô tôi tìm chồng chẳng thấy

Xin các quan cho biết: chồng tôi đâu?

(Im lặng)

Tôi chênh vênh một bóng đèn run rẩy

Đợi người xưa, sương gió bạc phơ đầu

Rồi một buổi tôi cài rêu cửa lạnh

Bỏ vườn hoang nằm khóc bóng trăng mờ

Bỏ đàn chim trong căn nhà hiu quạnh

Xé lụa vàng, tôi đập nát guồng tơ.

Tôi thành điên, tôi bồng bềnh giọng hát

Tôi tìm chồng qua non nước đìu hiu

(Chỉ Vũ tướng quân)

Chồng tôi đây! Cớ sao chàng đổi khác?

(Chỉ Hiệu uý)

Chồng tôi đây! Đôi mắt đẫm thương yêu.

(Chỉ hai Hình quan)

Chồng tôi kia! Này hai ông Tư mã

nhìn kỹ xem: con bướm chết bên đường...

Tham tri:

Chồng nàng đâu mà than thở nhớ thương?

Kiều Loan:

Chồng tôi mất từ năm tôi mười tám

Mùa xuân ấy bắt đầu mùa ảm đạm

Tham lợi danh chàng chết đuối quê người

Đêm nào có bóng sao rơi

Khăn tang lệch nửa đời người thê lương

Tiễn đưa chú lái lên đường

Đi buôn áo mũ bán phường đảo điên.

Hiệu uý:

Người mê loạn, hồn không nguôi đau đớn

Máu trôi quanh mái tóc xoã ưu phiền.

Tham tri:

Quan Hiệu uý để yên nàng kể lể

Lời chua chát nhưng nghẹn đầy ngấn lệ

Nói hết đi, mở rộng tấm lòng đau.

Kiều Loan:

Chàng hãy trông: áo rách như mây sầu

Thu đã sang, lòng thiếp đây tê buốt

Chàng ở lầu cao, rèm nhung óng chuốt

Kín màu xanh dương liễu khoá tin hương

Áo giai nhân phủ ấm giấc mơ màng

Ánh đèn hoa lả lơi trên đệm gối

Người vợ cũ lang thang trong bóng tối

Mảnh áo đơn nào phủ kín thân gầy?

Không có ăn, rời rụng cả chân tay

Một buổi sớm buông xuôi hồn đau xót

Vào giữa lúc chàng bừng cơn mộng ngọt

Hé môi cười trong ánh sáng thần tiên

Thị lang (với Vũ tướng quân):

Thưa tướng quân, người ấy thật không điên

Đem nước mắt làm say lòng dân chúng

Vào tới đây say lòng người trí dũng

Nên coi chừng nước mắt của người điên.

Hiệu uý:

Người cầm quân không phải bọn ngu hèn

Để giọt lệ mỹ nhân mờ chí khí

(Với Kiều Loan)

Chồng cô nương chắc hẳn là dũng sĩ?

Chàng ở đâu sao có thể lỗi nguyền?

Kiều Loan:

Tôi đặt tên chồng tôi là: phản bội!

Thị lang:

Chính nhà ngươi mới thật là có tội

Gần điện vua, ca tụng kẻ anh hùng

Nói những lời như nhắc nhở núi sông

Nhớ lại cái vinh quang người đã chết

Đã là giặc, và nhất là đã giết

Ba đời vua, để dựng cái ngai vàng.

Hiệu uý:

Thưa đại nhân, nàng là người đau khổ

Vì nhớ thương, hờn giận đã thành điên.

Thị lang:

Việc quốc gia, tôi chẳng dám làm phiền

Quan Hiệu uý.

Hiệu uý:

Xin đại nhân xét kỹ

Mất tình yêu nàng thành ra mất trí

Chứ một người như cánh bướm mong manh

Theo làm sao cơn gió lốc đao binh?

Thị lang:

Quan Hiệu uý vì đêm qua bận ngủ

Không được nghe bao nhiêu lời càn rỡ

thốt ra từ cái miệng đẹp như hoa

Lời cung khai còn đó, mực chưa nhoà

(Giơ tập hồ sơ nhìn Vũ tướng quân)

Chồng cô ả, thưa ngài, là nguỵ đế

Tiếc người cũ, vương phi đem giọt lệ

làm xôn xao tấc dạ bọn dân ngu.

Tham tri:

Nàng phải chăng người sùng ái của ông vua

đã xây dựng nghiệp Tây Sơn thuở trước?

Kiều Loan:

Tôi nói thế mà có người tin được

Ôi thương ôi! chính trị đất Nam Hà

Nghĩ đáng buồn cho đứa trẻ lên ba!

Hiệu uý:

Thưa đại nhân, người điên không lẽ phải

Tôi dám quyết nàng là người vô tội

Chỉ biết sầu khi nguyệt chếch phòng khuê

Mà người yêu đi mãi không quay về.

Thị lang:

Người đã biết những gì về bọn giặc

ở Nghệ An? Lũ tàn quân đất Bắc

còn những ai đầu rắn nối thân lươn?

Và hiện giờ lẩn lút ở Trường Sơn

Ngoài việc cướp còn làm gì thêm nữa?

Kiều Loan:

Tôi chỉ biết ngày xưa ông Nguyễn Huệ

Đẹp nguy nga như vầng nhật lên ngôi

Cao tít mù như sao sáng giữa trời

Đức vô lượng như nắng tràn bốn cõi

Tham tri:

Sở Bá Vương coi nhỏ đất Giang Đông

Suốt một đời nên sự nghiệp gì không?

Kiều Loan:

Dẹp hết ba mươi vạn quân hùm sói

Thì ngài khởi công dựng một toà lầu

Tường vàng, ngói đỏ, cột ngọc, rèm châu

Êm ái nhung tơ, huy hoàng gấm vóc

Vườn ruộng mênh mông, lúa ngô đã mọc

Quân sĩ anh hùng gìn giữ nước non

Đó là nơi ngài chăm chỉ đèn hương

Cầu trời phật cho toà lầu chóng lớn

Nhưng có lẽ đấng cao xanh chẳng muốn

để Quang Trung tài đoạt cả mệnh trời

Ông ấy đánh ghen một trận tơi bời

Bốn mươi tuổi, đấng anh hùng đoản mệnh.

Thị lang (bĩu môi):

Và vương phi một sớm hoá người điên

Đi bốn phương cổ vũ bọn ngu hèn!

Tham tri:

Đến bây giờ lầu ấy có còn không?

Hay đã phai hình ảnh khắc trong lòng?

Kiều Loan:

Tít phương xa có một con hổ xám

Chỉ lăm le đến làm chủ toà lầu

Nên vợ chồng tôi bàn định cùng nhau

Sẽ nối trí anh hùng xây dựng lại

Chồng tôi đi tưởng đem tài vĩ đại

chữa toà lầu và đắp mãi lên cao

Tôi ở nhà, một sớm thấy xôn xao

Tiếng làng nước thì thào: “giang sơn đổi chủ”.

Tham tri:

Giang sơn đổi chủ, cô nương có mừng không?

Kiều Loan:

Ô kìa! Chồng tôi xênh xang áo mũ

Gối lên gươm, nằm ngủ trên lầu mây

Lầu của ai mới dựng nước non này?

Thấy khác trước, tôi ngậm ngùi vô hạn

Chao ôi! Vợ chồng ta mười năm ly tán

Thiếp ngẩn ngơ qua những cảnh điêu tàn

Chàng ở nhờ lầu của giặc thênh thang...

Tham tri:

Truyền quân sĩ đưa nàng về chỗ cũ

Cấm các ngươi không được dùng hình cụ

Cho đau thêm chiếc lá đã xa cành.

Kiều Loan:

Đưa đi đâu? - Tôi đứng giữa triều đình

Đòi trả lại chồng tôi

(Nàng lay vai Vũ tướng quân)

Ông Vũ Văn Giỏi

Ông đấy ư? Ông là người có tội

Đã cướp chồng tôi!

(Nàng hét lên, ngã ngất xuống, mọi người xúm lại)

Thị lang (lay gọi Kiều Loan):

Tỉnh lại! Phu nhân!

Đó, vợ của ngài, Chưởng vệ Vũ tướng quân

Ngài đã nhận ra chưa?

Vũ tướng quân (run run)

Tôi không biết!

Thị lang:

Ngài không biết? - Nhưng chúa công hiểu hết

Vợ của ngài làm loạn ở kinh thành

Ngài cầm vạn quân tinh nhuệ của triều đình

Liệu có phải là nội công, ngoại kích?

Vũ tướng quân (đỏ mặt, rút gươm)

Đừng vu cáo! Thanh gươm này vô địch

Có thể soi vào gan ruột đại nhân!

Hiệu uý:

Trông người điên đã tỉnh lại dần dần

Mắt hé

Kiều Loan Mục Lục